سردرد مرتبط با فعالیت جنسی به عنوان سردرد جنسی شناخته می‌شود.این یکی از چندین سندرم سردرد نسبتاً غیر معمول است که ممکن است به عنوان سردرد اولیه یا سردرد ناشی از مشکلات جدی رخ دهد. ارزیابی دقیق علل زمینه ای برای انواع غیر معمول سردرد مهم است.
پاتوفیزیولوژی
علت سردرد اولیه (خوش خیم) مرتبط با فعالیت جنسی، ناشناخته است. ممکن است سردردهای قبل از ارگاسم از انقباض بیش از حد عضلات گردن و فک در طول فعالیت جنسی ناشی شوند که با شل کردن آگاهانه این ماهیچه‌ها در حین مقاربت میتوان از آنها جلوگیری کرد. سردردهای ارگاسمیک میتواند به علت افزایش سریع فشار خون و ضربان قلب در طول ارگاسم باشد.
بروز گاه به گاه علائم عصبی گذرا مانند بی حسی یا گزگز همراه با سردردهای جنسی باعث شده است که برخی از محققان پیشنهاد کنند که سردرد جنسی خوش خیم باید نوعی از میگرن ناشی از تغییرات همودینامیک در طول ارگاسم در نظر گرفته شود .
اپیدمیولوژی
سردرد اولیه مرتبط با فعالیت جنسی نادر است و حدود ۱ درصد در طول عمر می باشد. میانگین سن شروع 35 سال و مردها ۳ برابر بیشتر از زن‌ها دچار می‌شوند.۳۰ درصد از این بیماران سابقه سردرد میگرن و ۵۰ درصد سابقه سردرد تنشی دارند.
ویژگی های بالینی
سردرد مرتبط با فعالیت جنسی تقریباً در دو سوم بیماران دو طرفه و در یک سوم یک طرفه است .در بیشتر بیماران درد در ناحیه پس سری یا منتشر است. درد از نظر شروع (ناگهانی یا تدریجی)، شدت اوج (خفیف تا شدید)، کیفیت (مثل فشار یا ضربان دار) و مدت (دقیقه تا ساعت) متغیر است. سردردهای جنسی غیرقابل پیش بینی هستند و لزوماً با هر رابطه جنسی تشدید نمی شوند .آنها می توانند مستقل از نوع فعالیت جنسی، چه مقاربت و چه خودارضایی رخ دهند.
به طور معمول، سردرد مرتبط با فعالیت جنسی به دو نوع قبل از ارگاسم و ارگاسم تقسیم می شود که هر کدام ویژگی های بالینی مشخصی دارند:
- سردرد قبل از ارگاسم معمولاً شبیه فشار یا درد ناحیه پس سری یا اکسیپیتال است که در حین فعالیت جنسی ظاهر می شود و با افزایش هیجان جنسی افزایش می یابد. بیمار احساس افزایش انقباض در عضلات گردن و فک دارد.سردردهای جنسی به طور متوسط حدود 30 دقیقه تا 180 دقیقه طول می کشد.
- سردرد ارگاسمیک شروع ناگهانی انفجاری دارد و به دنبال آن سر درد شدید ضربان داری است که درست قبل یا در لحظه ارگاسم رخ می دهد. سردرد ارگاسمیک ممکن است به سرعت به کل سر گسترش یابد.
از بین دو نوع سردرد جنسی، سردرد ارگاسم شایع‌تر است و تنها سردرد مرتبط با سکته است .
ارزیابی و تشخیص
تشخیص سردرد اولیه مرتبط با فعالیت جنسی، زمانی که علائم سردرد در طول فعالیت جنسی رخ دهد، باید مد نظر باشد.برای تشخیص همواره نیاز به تصویر برداری مغزی جهت رد خونریزی مغزی و اختلالات ساختاری مغزی می باشد.
رد کردن اختلالات ساختاری مغز به ویژه زمانی مهم است که سردرد از نوع انفجاری ناگهانی (“ارگاسمیک”) باشد. رد خونریزی داخل جمجمه، دایسکسیون شریانی، سندرم های انقباض عروق مغزی برگشت پذیر، ترومبوز ورید مغزی (CVT) و ضایعات حفره خلفی مغز در اولین تظاهرات سردرد ارگاسمیک الزامی است. سردرد ارگاسمیک به خصوص به دلیل شباهت آن به سردرد خونریزی زیر عنکبوتیه یا خونریزی ساب آراکنوئید نگران‌کننده است و 4 تا 12 درصد از بیمارانی که با خونریزی زیر عنکبوتیه به دلیل پارگی آنوریسمال مراجعه می‌کنند، رابطه جنسی را به عنوان رویداد تسریع‌کننده ذکر می‌کنند.
برای بررسی و تشخیص نیاز به انجام سی تی اسکن مغزی و گرفتن مایع مغزی نخاعی(LP) و گاهی انجام MRI و MRA می باشد.
تصویربرداری عصبی عروقی با سی تی آنژیوگرافی (CTA)، MRA یا آنژیوگرافی مغزی در اکثر موارد برای رد آنوریسم و رد دایسکسیون شریان گردنی و داخل جمجمه ضروری است.
علاوه بر آنژیوگرافی، سونوگرافی داپلر مغزی (TCDS) برای ارزیابی سندرم های انقباض عروق مغزی برگشت پذیر مفید می باشد.
اگر با وجود ارزیابی دقیق علل ساختاری، عروقی یا دارویی، هیچ ناهنجاری شناسایی نشود، یک سندرم سردرد جنسی خوش خیم (یعنی اولیه) مد نظر قرار می گیرد.
تشخیص افتراقی
سردردهای جنسی معمولا نشان دهنده یک اختلال اولیه خوش خیم می باشند. با این حال، آنها همچنین ممکن است نشانه ای از یک فرآیند زمینه ای و بالقوه بدخیم باشند. تشخیص افتراقی برای سردرد جنسی شامل موارد زیر است:
- خونریزی زیر عنکبوتیه ناشی از پارگی آنوریسم یا خونریزی ناهنجاری شریانی وریدی
- سندرم های انقباض عروق مغزی برگشت پذیر
- دایسکسیون شریان
- ترومبوز ورید مغزی (CVT)
- سردرد به علت افت فشار خودبه خودی داخل جمجمه
- مننژیت
- آنسفالیت
- خونریزی داخل تومور مغزی
- فئوکروموسیتوم
- سکته مغزی غیرهموراژیک
- ایسکمی قلبی
- مواد مخدر
برخلاف سردرد جنسی اولیه، سردرد مربوط به خونریزی زیر عنکبوتیه با سفتی گردن، علائم عصبی غیر کانونی، از دست دادن هوشیاری همراه است و به طور کلی طولانی تر است.
از آنجایی که ایسکمی میوکارد ممکن است در طول رابطه جنسی رخ دهد، درد آنژینی ارجاع شده باید به عنوان یک علت بالقوه سردرد جنسی در افراد دارای عوامل خطر کرونری در نظر گرفته شود. چندین دارو از جمله آمیودارون ، حشیش ، داروهای ضد بارداری خوراکی و سودوافدرین در گزارش ها با سردردهای جنسی مرتبط هستند. علاوه بر این، تعدادی از اختلالات غیر عصبی به عنوان علل احتمالی سردرد جنسی مطرح شده است. اینها شامل سینوزیت، گلوکوم، هیپوگلیسمی، میکسدم، کم خونی، بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری کوشینگ و انسداد آئورت شکمی است.
درمان پیشگیرانه
توصیه به انجام آمیزش جنسی بیشتر اما با شدت کمتر منجر به کاهش آشکار سردردهای جنسی شده است. برای بیماران مبتلا به سردرد جنسی خوش خیم که به طور قابل پیش بینی رخ می دهد، ما درمان پیشگیرانه با ایندومتاسین را با 25 میلی گرم که 30 تا 60 دقیقه قبل از فعالیت جنسی مصرف می شود، پیشنهاد می کنیم. در صورت نیاز دوز دارو افزایش داده می شود.
پیش آگهی
پیش آگهی سردرد جنسی اولیه به طور کلی بسیار خوب است، حتی برای مواردی که با علائم عصبی گذرا همراه است.
